مسجد اکبریه
مسجد اکبریه در محله « گابنه » در شهر لاهیجان واقع شده وتاریخ ساخت آن مربوط به زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار است. ساخت این مسجد به دلیل سعایت بدخواهان حاکم وقت لاهیجان به دربار شاهی و کاخ نامیدن این مسجد ، نیمه کاره رها شد. سنگ نبشته مرمری به خط نستعلیق که بر دیوار ضلع شرقی مسجد جای دارد ، بانی مسجد را « حاج علی اکبرلاهیجانی» نامیده است. مسجد اکبریه از دو قسمت وضوخانه و شبستان تشکیل شده است. در حاشیه شبستان و متن محراب کاشی کاری همراه با خطوط نسخ و مزین به آیات قرآنی دیده می شود.
وضوخانه ی مسجد در دو طبقه ساخته شده و هر طبقه دارای هشت ستون میانی است. از وضوخانه ی طبقه همکف ، سه در بزرگ چوبی به شبستان باز می شود. هر دو وضو خانه دارای پوشش گنبدی هستند.
ارتفاع تک مناره یا گل دسته ی زیبای مسجد از سطح زمین 18 متر است. این گل دسته در گوشه شمال شرقی ساختمان مسجد واقع شده و دارای سقفی هرمی شکل با پوشش بیرونی از کاشی به رنگ آبی آسمانی ، زرد ، سیاه و سفید است. این مسجد احتمالاً به عنوان مدرسه علوم دینی نیز مورد استفاده بود.
مسجد صفی
این مسجد که به نام های دیگری چون "مسجد سفید" یا "مسجد شهیدیه" نیز نامیده شده ، محلی است که شاه اسماعیل به هنگام فرار به گیلان در زمان کودکی مدتی ، در جوار آن اقامت داشت. شاه عباس صفوی پس از کشتن صفی میرزا از کرده خود پشیمان شد و دستور داد تا در محل مرگ فرزندش یعنی همین محل ، مسجدی بنا کنند. به همین دلیل این مسجد را شهیدیه نیز نامیده اند.
مسجد صفی دارای پلانی مربع شکل است و در حوالی بازار شهر رشت قرار دارد. شبستان مسجد دارای سه فیلپای قطور مرکزی ، از شرق به غرب است. سر ستون ها به گچ بری هایی پر کار به نقش گل وازاره(آن قسمت ا ز دیوار اتاق و یا ایوان که از کف طاقچه تا روی زمین بود. )ستون ها با کاشی های چهار گوش منقوش آراسته شده اند. از دیگر جنبه های زیبای بنا ، گچ بری ها و کاشی کاری قسمت محراب است که با آیاتی از قرآن کریم تزیین شده است. در وسط محراب تاریخ 1244 هـ . ق و بر روی یک کاشی ، تاریخ تجدید بنای مسجد در سال 1344 هـ . ق نقش بسته است.
مسجد دارای گل دسته ای هشت گوش منفرد و بامی پوشیده از سفال است.
مسجد گلشن
این مسجد در محله ی راه پشته ، در غرب رودخانه لنگرود قرار دارد و در دوران قاجاریه ساخته شده است. ازاره ی دیوارهای شبستان ، کاشی آبی رنگ منقوش به نقوش گیاهی و هندسی است. درِ قدیمی مسجد با دعاهای مذهبی تزیین شده است. الحاقات بنا مربوط به عصر پهلوی است.
مسجد انزلی محله
این مسجد در شمال غربی پل خشتی ، نزدیک رودخانه لنگرود قرار دارد و در زمان قاجار شکل گرفته است. سیاحان متعددی در زمان قاجار از این مسجد نام برده اند. درِ قدیمی آن دارای کتیبه هایی از آیات و ادعیه است. خطاط این آیات « حسین رمضانعلی » و تاریخ کتابت آن 1268 هـ . ق است. ازاره شبستان کاشی کاری است و قسمت زنانه در طبقه دوم قرار دارد.
اسپی مزگت ( مسجد سفید)
مسجد سفید که در گویش تالشی به اسپی مزگت مشهور است ، در کنار رودخانه « دینا چال » در میان جنگل های انبوه و در بین راه مواصلاتی انزلی به هشتپر ( تالش ) جای گرفته است. بعضی آن را « آق مسجد» و نیز « مسجدعبداللهی» می نامند.
با توجه به وجود کتیبه ای به خط کوفی ، ساخت این مسجد به اوایل دوره اسلامی نسبت داده شده است. با توجه به بقایای این ساختمان احتمالاً پلان بنا متشکل از رواق میانی و دهلیزهایی در اطراف بود. عرض این دهلیزها 340 سانتیمتر و ارتفاع آنها از کف حدود 70/ 5 متر است. پایه های رواق ( ایوان ) به صورت هشت گوش و در قسمت فوقانی پایه ، طاق هلالی شکسته وجود دارد.
از وجوه تزیینی بنا کتیبه ای به خط کوفی برجسته در قسمت درونی دهلیز است. این کتیبه به طول 6 متر ، حاوی آیات گچ بری از سوره توبه است و پایین آن نقوش گیاهی برجسته به چشم می خورد.
مسجد جامع جورشر
این مسجد در جورشر لشت نشا واقع شده و بانیان آن « محمدخان » و « میر اسماعیل » در دوره قاجار بوده اند. بر اساس کتیبه موجود ، بنا در سال 1318 هـ . ق مرمت شده است.
مسجد جامع جورشر دارای پلان مستطیل شکل و چهار ستون چوبی در داخل شبستان ، دردو طبقه است. طبقه اول مخصوص مردان و طبقه بالا مربوط به زنان است. کاشی کاری ازاره ، هفت رنگ با نوشته های آیات قرانی به خط ثلث است. سنگ مرمر کنار محراب دارای 6 بیت شعر به تاریخ 1206 هـ . ق است. اُرسی ( پنجره هایی که در آنها با بالا و پایین رفتن باز و بسته می شد) های قدیمی با شیشه های رنگارنگ و دستک حاشیه طبقه بالا ، جالب توجه است.
مسجد جامع ، لاهیجان
این مسجد در ضلع غربی میدان سردار جنگل ( چهار پادشاه) واقع شده و در دوره ی کیاییان بنا گردیده است. بنای اصلی مسجد در طول زمان دچار تغییرات بسیار شده ، ولی قسمت هایی از بقعه مانند ایوان ، سردر و مناره از قدمت بنا خبر می دهند. « سلطان محمد کیا» در عید قربان 893 هجری در این مسجد نماز گذارده است. شبستانِِ گنبددار و بزرگ قسمت زنانه در طبقه دوم ، از عظمت بنا نشان دارد. ستون های قطور میانی در چند سال اخیر تغییر شکل یافته اند. فرمانی از « سلطان حسین صفوی » بر سنگ مرمر و با تاریخ 1106 هجری در ایوان سر در و کنار در ورودی نصب شده است. کاشی کاری ایوان در چند سال اخیر ایجاد شده است.
مساجد تاریخی استان قم
مسجد جامع عتیق : مسجد جامع قم در قرن سوم هجری یکی از علما و محدثین قم به نام " ابوالصدیم حسینبن علی بن آ دم اشعری " که در زمره صحابه حضرت امام علی التقی (ع) وحضرت امام حسنعسگری (ع) به شمار می رفت ، مسجدی در قم بنا کرد . یکی از زیباترین و با شکوه ترینبناهای این مجموعه ، ایوان بسیار مجلل آن است . این ایوان به دهانه 14، عرض 7 وارتفاع 18 متر ، از نظر تناسب و زیبایی ، ممتاز و بی نظیر است . در طرف جنوبی اینایوان نیز مقصوره ای به ارتفاع 30 ودهانه 23/ متر وجود دارد که در ضلع جنوبی آنمحراب بز رگی قرار دارد. در ضلع شمالی آن سه درگاه بزرگ و کوچک به ایوان واز طرفشرقی و غربی آن هم دو درگاه به دو گوشواری که در دو طرف قرار دارد ، گشوده شده است . در مقابل ایوان صحنی وسیع وجود دارد که از سه طرف محصور به شبستان های زیبای چشمهپوشی است که به دوران فتحعلی شاه تعلق دارد . صحن مسجد هم زمینی مستطیل شکل است کهچهار طرف آن با بناهای مسجد شامل گنبد ، شبستان ها ، گوشواره ها ، زیرزمین ، سر درورودی و ایوان شمالی و جنوبی محصور شده است . همچنین گنبد رفیع مسجد جامع قم یکی ازباشکوه ترین ، شگفت انگیزترین و رفیع ترین گنبد های مساجد ایران است . جای تعجبنیست اگر برای هر بیننده ای در مورد چگونگی ساخت این گنبد جای سؤالی وجود داشتهباشد . نباید فراموش کرد که برای ساخت این مسجد عظیم و با شکوه که حدود 6000 مترمربع وسعت دارد ، حتی یک شاخه آهن نیز به کار نرفته و با گذشت سالیان سال از ساختآن همچنان پابرجا و استوار مانده است .
مسجد جامع کهک :بنای این مسجد از دوره صفویه در شهر کهک باقی مانده است.
مسجد پنجه علی (مسجد صیئی) :این مسجد که بناممسجد صیئی نیز شهرت دارد ، در محله ای به همین نام در شهر قم قرار دارد . مسجد پنجهعلی نام خود را از پنجه ای منسوب به حضرت علی(ع) که بر سنگ در محراب آن نصب شده ،گرفته است . جلوی ایوان مسجد کتیبه ای قرار دارد که تاریخ آن سال 886 هـ.ق است . همچنین بالای کتیبه ، بر کاشی نوشته شده است : این مکان مغیب امام زاده حارث بن موسیالکاظم(ع) است .
مسجد صرم :این مسجد که در روستای صرم قرار دارد، از دوره صفویه باقی مانده و دارای شبستانی گنبد دار است . پوشش بیرونی گنبد آننیمه بیضی و آجری است . بر اساس متن لوح سنگی ورودی مسجد این بنا در سال های 1061 و 1062 هـ.ق بنا شده است .
مسجد عشقعلی: بنای این مسجد نزدیک آستانه مقدسهحضرت معصومه (س) قرار دارد و احتمالاً متعلق به سده ی دهم ه.ق است . در زمانناصرالدین شاه بازسازی شده است . این مسجد دارای آب انبار و حمام هایی به همین ناماست .
مسجد فاطمیه (مسجد خانم) :این مسجد در نزدیکیگذرخان قرار دارد و به همراه آب انبار و سایر تشکیلات از موقوفات بانو همایون رخدارمی باشد.
مسجد مقدس جمکران :در نزدیکى شهر مقدس قم دردامنه کوه دو برادران و در ابتدای جاده قم به کاشان واقع شده و همواره پذیراىزائرینى از نقاط مختلف ایران و جهان مى باشد . مسجد مقدس جمکران در سال 373 ه.ق بهدستور حضرت بقیه الله (عج) ساخته شد و در طول قرون مکرر مرمت و تجدید بنا گردید . این مکان مقدس ، تحت توجهات خاصه حضرت بقیه الله الاعظم(اوراحنا فداه) قرار دارد وآن حضرت از شیعیانشان خواسته اند که به این مکان مقدس روى آورند ، چرا که این مکان، داراى زمین شریفى است و حق تعالی آن را از زمین های دیگر برگزیده است . لذاسزاوار است که زائرین عزیز ، از برکات این مکان مقدس، حداکثر استفاده را ببرند ومراقب باشند که مسائل فرعی توجه شان را به خود جلد نکند و خود را در برابر حضرتمهدى (اوراحنا فداه) حاضر ببینند و از انجام اعمالی که قلب مبارک آن حضرت را آزدهمی سازد خوددارى کنند . شایان توجه است که علما و شیفتگان آن حضرت استفاده هاىفراوان از این مسجد مقدس برده اند . بنابر این سعى کنید در این مکان مقدس ، لحظاتىرا با عزیز خلوت کرده و خالصانه براى ظهور مقدس حضرتش دعا کنید ، چرا که بر طرف شدنگرفتاریها تنها با ظهور آقا امکان پذیر است . شما اى زائران عزیز که به این محلنورانی مشرف شده است در نظر داشته باشید که مسجد مقدس جمکران ، محل رفت و آمد اماممهدى (اوراحنا فداه) است و آن حضرت بر اعمال همه ما در این مکان نظارت دارند . لذابگونه اى در این مسجد باشیم که آقا از ما خشنود شود و الطاف و عنایاتش شامل حالمانگردد .
مسجد میدان کهنه :مسجد میدان کهنه را متعلق بهدوره سلجوقی و قاجاریه می دانند . در کنار این مسجد مناره ای به ارتفاع 25 متر وجوددارد که سومین مناره جهان اسلام و اولین مناره احداثی در ایران است. قطر قسمتپایینی این مناره 5/3 متر است . این مناره در سال 291 هـ.ق ساخته شده است . جداراین مناره آجری بدون تزیینات است . مناره با گذشت زمان فرسوده شد و قسمت هایی ازآن فرو ریخت . در سال 1191 ه.ق مرمت و مأذنه جدیدی در بالای آن ساخته شد . منارهاخیراً مرمت شده است . راهروی این مناره در مسجد میدان کهنه قرار دارد.
مساجد تاریخی استان اردبیل مسجد جمعه : این بنا در شمال شرقی شهر ، بین محله های پیرشمس الدین و عبدالله شاه بر روی تپه مرتفعی واقع گردیده و یکی از قدیمی ترین مساجد شمال غربی ایران است. با توجه به حفاریهای باستان شناسی که در محوطه اطراف این مسجد صورت گرفته بقایای شبستان های ستوندار در بخش شرقی و شمالی و هم چنین آثاری از کتیبه های متعلق به قرن سوم و چهارم ه.ق. کشف گردیده است . اصل بنای کنونی مسجد در دوره سلجوقیان بر روی بقایای کهن تری ساخته شده که درنتیجه حمله مغول حدود سال 620 هجری ویران و درحدود سال 650 هجری مجدداً باز سازی گشته است در این بازسازی ،گنبد به طور کامل بازسازی شده و تزیینات مختلف گچبری و نقاشی در شبستان ومحراب آن انجام گردیده است . بنای فعلی مسجد به ابعاد خارجی 85/18 ×45/36 متر از گنبد خانه ای ویران و ایوانی که در دوره های بعد به شبستان ستونداری تبدیل شده ، تشکیل می شود همچنین در 5/16 متری مسجد ، بقایای مناره ای از دوره سلجوقی برجای مانده است . این فضا توسط سه کنج ها و ترنبه ها به هشت ضلعی و سپس شانزده ضلعی تبدیل گردیده و گنبد بر روی آن قرار گرفته است . بقایای ساقه گنبد نشان می دهد که این بخش دارای ترک های متعدد منشوری زیبا قطار بندی و تزیینات کاشی معرق بوده که تنها بخش اندکی از آن باقی مانده است. دیواره های داخلی گنبد خانه با اندود گچ و نقوش ترنج و گل و بوته قابل مقایسه با تزیینات گنبد سلطانیه تزیین یافته و درضلع جنوبی آن ، محراب بلند و زیبایی از دوره ایلخانی باگچبری ها ومقرنس کاری های جالب و در زیر آن آثاری از محراب کوچکتر دوره سلجوقی مشهود است . درب ورودی مسجد به تاریخ 742 ه.ق. دارای گره های هندسی ، گل میخ های آهنی وکتیبه ای حاوی دو بیت شعر به خط نسخ است چنین به نظر می رسد که درب مزبور ، از جای دیگر به این مسجد منتقل شده است . در حدود 5/16 متری مسجد ، بقایای مناره ای از دوره سلجوقی به ارتفاع هشت و قطر پنج متر باقی مانده که به هنگام آبادانی مسجد در کنار آن قرار داشته آجر چینی بخشی از سطح مناره به صورت خفته راسته است که تا حدودی به آن حالت تزیینی بخشیده است بر بدنه مناره دوسنگ نبشته به تاریخ های 878 و879 ه.ق نصب شده که مربوط به اوزون حسن حکمران آق قویونلو است و ارتباطی با بنای مسجد مناره ندارد و حتمالاً از جای دیگری آورده و روی منار نصب شده است این بنا به شماره 248 به ثبت تاریخی رسیده است . مسجد میرزا علی اکبر مجتهد : مسجد مجهز و مجلل میرزا علی اکبر در مرکز اردبیل نزدیک بازار واقع شده و دارای دو در است . از جاذبه های این بنا ، دو منبر است که یکی مشبک چوبی و دیگری به صورت صندلی بازودار و چرخدار است . مسجد اعظم اردبیل : این مسجد تا اندازه ای نوساز ، با سبک نو و در ابعاد قابل توجه که از گنبد الله الله شیخ صفی تقلید شده ، ساخته شده است . مؤذنه مسجد در زمان قاجاریه و به سبک آن دوره ساخته شد ولی در سال های اخیر دوباره بازآفرینی شده است . مسجد جامع نمین : معتمدین و پیرمردان در مورد بنای مسجد جامع نقل می کنند بانی مسجد شاهزاده عصمت خانم طاهرمیرزا بن اسکندر میرزا بن عباس میرزا نایب السلطنه فتحعلی شاه قاجار است . در محل فعلی مسجد ، مسجدی کهنه وجود داشته به دستور شاهزاده خانم مسجد کهنه تخریب نموده و بر روی پی آن مسجد فعلی را ساخته اند . ازاره بنا سنگی و بدنه آجری با ملات ماسه آهک می باشد . سقف آن در اصل تیرپوش بوده در سالهای گذشته شیروانی بر روی آن احداث شده است . سقف تیرپوش بنا بر روی هشت ستون چوبی با پایه های سنگی قرار گرفته است . مسجد جامع دارای پنجره های مشبک چوبی و سرستونهای چوبی زیبایی است که جنس آن راش کوهی است . همچنین بنا دارای مناری با آجر چینی زیبا و چسبیده به آن می باشد . مسجد حسینیه میرزاده خانم اردبیل : این مسجد در نزدیکی میدان قیام در داخل کوچه میرزاده خانم در پنجاه متری خیابان جمهوری اسلامی واقع شده ، شامل یک باب مسجد بزرگ ، یک باب سالن فاطمیه و شبستان می باشد که بقعه شریف سیده خانم بنام میرزاده خانم با ابعاد حدود 3×3 متر با سقف آینه کاری و دیوار و کف مرمریت در قسمت غربی مسجد جای گرفته ، دارای ضریح فلزی با روکش استیلی می باشد . آرامگاه او مورد توجه و زیارت اکثر اهالی محل و در بعضی موارد مورد توجه مردم سایر محلات نیز می باشد . سقاخانه حضرت ابوالفضل (ع) مسجد سلیمان اردبیل : سقاخانه حضرت ابوالفضل (ع) درکنار خیابان شیخ صفی و در جنب مجموعه تاریخی شیخ صفی الدین در کنج جنوبی غربی مسجد قرار دارد که از سالیان قدیم مورد توجه مردم مسلمان منطقه می باشد . ساختمان مسجد در سال 74 تخریب شد که در مدت پنج سال با کیفیت بسیار بالایی با زیربنای 550 متر مربع با یک گنبد و دو مناره بسیار جالب ساخته شده است. این سقاخانه دارای مسجد ، زیر زمین برای برگزاری مراسم خانمها و شبستان می باشد که اکثر قسمتهای بیرونی و داخلی ساختمان از کاشی سنتی خشتی و معرق و سنگ کار شده است . مسجد جنت سرا : این بنا در ضلع شمالی صحن اصلی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی واقع است و از ساخته های شاه طهماسب اول به شمار می آید. درخصوص عملکرد واقعی بنا اطلاع دقیقی در دسترس نیست و به نظر می رسد که برای مراسم صوفیانه استفاده می شده است . نمای اصلی ایوان ، با کاشیکاری زیبا و کتیبه های قرآنی تزیین وجلوی آن به پنجره بزرگ مشبک گره چینی از جنس فلز مسدود شده است. بر روی دیوار شمالی داخل بنا ، طاق نمای بزرگ پنج ضلعی ایوان مانندی وجود دارد که بالکن کوچکی در بالای آن ساخته اند واز طریق پلکان کوتاهی واقع در عقب طاقنما بدان می توان رسید. به نظر می رسد که از الحاقات دوره بعدی باشد در دیوارهای شمال وغرب بنا نیز درهایی تعبیه شده که به اتاقهای مجاور راه دارد جرز های عظیم این مسجد ، با ترفندهای مختلفی ، سبک و تو خالی ساخته شده است. مسجد کلخوران : این مسجد در کلخوران ، سه کیلومتری اردبیل واقع گردیده است. پوشش این مسجد بر روی ستونهای ساده ای قرار دارد. نمای بیرونی بنا با طاق نماهای آجری و پنجره های مشبک و تزیینات آجری نماسازی شده است. سر در ورودی مسجد دارای طاق نماهای کم عرض و مرتفع با نیم ستون های آجری بوده و بنای مسجد متعلق به دوره قاجار است. سایر مساجد : مسجد حاج فخر در اردبیل ، مسجد جامع و مسجد نو در روستای خمس خلخال و مسجد جنت سرا در مشگین شهر از دیگر مساجد تاریخی استان اردبیل هستند .
مساجد مسجد مطلب خان خوی : مسجد مطلب خان خوی در مرکز شهر خوی واقع شده است . این مسجد در دوره ایلخانی ساخته شده و پس از ویرانی در اوایل دوره قاجار تجدید بنا شده است . مسجد مناره : این مسجد بنایی است با مناره ای بلند که در دوره قاجار ساخته شده و در شهر ارومیه قرار دارد. مسجد جامع بوکان : معمار این مسجد مرحوم «علی اصفهانی» است که در بخش مرکزی و قدیمی شهرستان بوکان قرار دارد. مسجد حمامیان : این مسجد در بوکان قرار دارد و معمار آن مرحوم معمار باشی مراغه ای است . چورس : این مسجد در روستای چورس از توابع چی پاره خوی قرار دارد . مسجد داش آغلیان : در شهرستان خوی قرار دارد و سقف این مسجد بدون ستون چوب پوش است . مسجد شیخ : در شهرستان خوی قرار داشته و توسط حسین خان بیات ماکویی و حاج شیخ محمد نمازی خویی ساخته شد. مسجد مطلب خان : مسجد مطلب خان در مرکز شهر خوی واقع است . ساختمان اولیه مسجد منسوب به دوره ایلخانی است . مسجد ملاحسن : در خوی واقع است و توسط حاج آقا حسن فرند ملاحسن در دوره قاجاریه ساخته شده است. مسجد جامع مهاباد : به مسجد سرخ نیز معروف است . این مسجد به دستور حاکم مهاباد ساخته شد و در زمان شاه سلیمان صفوی تکمیل شد . مسجد اعظم ارومیه : این مسجد در خیابان عسگر آبادی ، جنب بازار و میدان گندم فروشان واقع شده است . نام قبلی این مسجد ، بازار باش بود . مسجد جامع ارومیه : این مسجد که در وسط بازار قدیمی شهر ارومیه قرار دارد ، بارها مورد مرمت قرار گرفته و شامل آثاری از دوره‌های مختلف است . شبستان گنبددار قدیمی آن به احتمال قریب به یقین به دوره سلجوقیان(قرن ششم به بعد) تعلق دارد . محراب داخل شبستان گنبددار که گچبری نفیسی دارد ، در تاریخ 676 ه . ق در زمان‌حکومت ایلخانیان ساخته شده است . چهل ستون قدیمی متصل به شبستان گنبددار که در خاکبرداری از کف آن مقداری اشیای شکسته متعلق به دوره ایلخانیان بدست آمده است . مسجد سردار ارومیه : مسجد سردار یا ساعتلو در خیابان امام و در امتداد راسته غلام خان واقع شده است. این مسجد در دوره قاجار ساخته شده است . وی در سال 1330 ه .ق ساعت بزرگی را بالای ورودی آن نصب کرد و لذا این مسجد بنام مسجد ساعتلو نیز معروف شد . مسجد سید الشهدا خوی : مسجد سید الشهدا خوی در ضلع شمالی خیابان انقلاب واقع شده و از آثار دوره قاجار است . کلیساها کلیسای حضرت مریم ارومیه : این کلیسا در باغ نسبتاً بزرگی در محوطه قدیمی چهار بخش ارومیه قرار دارد و در قرن هفتم میلادی و در اواخر دوره ساسانی ساخته شده است . کلیسای مهلذان خوی : این کلیسا در فاصله هشت کیلومتری شمال شهرستان خوی به طرف تبریز و در قریه مهلذان واقع شده است . قدمت این کلیسا را به دوره مغول یا صفوی نسبت می‌دهند . کلیساهای مارخنه و سوروپ نشان خوی : این کلیساها در روستاهای جمال آباد بر سر راه گردنه و پادگان قوشچی واقع شده‌اند . کلیسای مارخنه به آشوری‌های روستای جمال آباد تعلق دارد و به ابنیه مذهبی مسیحیان دوره ساسانی شبیه است . کلیسای سورپ نشان به مسیحیان ارمنی تعلق دارد و با توجه به سبک معماری دیوارهای جانبی ، محراب و اتاقهای طرفین به قرن هفتم ه. ق مربوط است . کلیسای مارقوریاقوس(جهودلر داغی) ارومیه : این کلیسا در حومه شهر ارومیه بر دامنه کوه مارقوریاقوس واقع شده است . بنای این کلیسا را به دوره ساسانی نسبت می‌دهند . کلیسای مارسرکیس ارومیه : این کلیسا در دامنه کوه سیر در 12 کیلومتری غرب شهرستان ارومیه واقع شده است . کلیسای مارسرکیس در زمان ساسانیان ، به دستور شیرین زن مسیحی خسرو پرویز پادشاه ساسانیان ، بنا شده است . کلیسای ننه مریم ارومیه : این کلیسا که بنام کلیسای شرق آشوری نیز خوانده می‌شود ، بین خیابان‌های قدس دانش ، کاشانی و امام ارومیه واقع شده و صحن نسبتاً بزرگی دارد . بخش قدیمی و اکثر ساختمان‌های کلیسا در ضلع شمالی صحن واقع شده‌اند . این کلیسا که بارها تعمیر شده است ، از آثار قرون اولیه میلادی است . قره کلیسا(طاطاووس) ماکو : این کلیسا در روستای قره کلیسا از توابع سیه چشمه شهرستان ماکو ، واقع‌شده و مزار تادی مقدس است . کلیسای سوروپ سرکیس خوی : این کلیسا در محل قدیمی امامزاده شهرستان خوی قرار دارد . قدمت این کلیسا به قرن چهارم میلادی می‌رسد . شکل خارجی کلیسا مکعب مستطیل است . این بنا در فهرست آثار فرهنگی به ثبت رسیده است . کلیسای زورزور(بارون) سیه چشمه : این کلیسا در مجاورت روستای بارون در داخل دره رودخانه زنگار قرار داشت که به منظور پیشگیری از خرابی با دقت بسیاری به بالای کوه منتقل شد . این کلیسا به قرن دهم میلادی تعلق دارد . کلیسای مارتوما (بالولان) : این کلیسا در 60 کیلومتری غرب شهرستان ارومیه قرار دارد . حضرت مارتوما یکی از دوازده حواری حضرت مسیح است . کلیسای قره باغ : در 70 کیلومتری شمال شهرستان ارومیه در ده قره باغ قرار دارد . کلیسای پطورس سوپولوس : کلیسای پطورس سوپولوس در 10 کیلومتری جاده آسفالته ارومیه – بندر گلمانخانه قرار دارد . کلیسای ماریوخنه (گولان) : بر فراز کوهی در دو کیلومتری روستای "گولای" قرار دارد . کلیسای حضرت مریم (ماوانا) : کلیسای حضرت مریم (ماوانا) در 32 کیلومتری غرب شهر ارومیه در روستای ماوانا قرار دارد . کلیسای وانگ خسروآباد : گویا این کلیسا به دستور خسرو پرویز
مسجد امامزاده کنگاور : این مسجد در محله گج کن کنگاور ، در شمال غربی بقعه شاهزاده ابراهیم واقع شده است . بنای مسجد دو طبقه است .
مسجد جامع پاوه : این مسجد در خیابان امام محمد شافعی در شمال شهر پاوه واقع شده است . این بنا ظاهراً بر روی بقایایی از آتشکده دوره ساسانی پی ریزی شده است . این مسجد فاقد صحن بوده و از یک شبستان مستطیل شکل تشکیل گردیده است . این شبستان به ابعاد 15*20 متر است که در داخل آن 15 ستون چوبی قرار دارد که ارتفاع هر یک از ستون ها 30 متر می باشد . در سال های اخیر در محراب مسجد تعمیراتی انجام شده و شکل اصلی آن تغییر کرده است . این مسجد دارای یک مناره می باشد . مردم محل بنای این مسجد را به صدر اسلام نسبت می دهند و بر این باورند که در روزگار خلیفه دوم به دستور فرزندش عبدالله بن عمر بنا شده است . در سال های اخیر این مسجد توسعه پیدا کرده و ساختمان جدیدی با استفاده از شیوه و سبک مسجد النبی در مدینه منوره در کنار آن ساخته شده است .
مسجد جامع کرمانشاه : این مسجد در بافت قدیم شهر کرمانشاه و در خیابان مدرس واقع شده است . از این مسجد تنها بخشی از شبستان آن باقی مانده است ؛ این شبستان دارای چهل و پنج طاق چشمه بوده که هم اکنون بیست و پنج طاق آن باقی مانده است . در سمت جنوبی مسجد ، دو بالاخانه وجود داشته که مدرسه بوده است . این مسجد از نظر ساخت شبیه مساجد دوره زندیه است و طبق کتیبه مسجد در سال 1196 ه . ق مصادف با حکومت علی مرادخان زند ساخته شده است . در قسمت جنوبی مسجد ، مسجد دیگری با صحن و شبستان کنونی وجود دارد که به مسجد امیری معروف است . بانی این مسجد امیرنظام زنگنه از نوادگان شیخ علیخان زنگنه و از امرای دوره محمدشاه قاجار و اوایل سلطنت ناصرالدین شاه قاجار بوده است .
مسجد جامع کنگاور : بنای اصلی این مسجد بر اثر زلزله سال 1336 ه.ش به کلی از بین رفته و به جای آن بنای جدیدی ساخته شده است .... ادامه مطلب |
|
 |
|
|
|
|
کلیسای قلب مقدس مسیح : این کلیسا در سال 1914 م به دستور "اسقف یوحنانیان" در زمینی به مساحت 280 متر مربع بنا و توسط ایشان تقدس شد . زیر بنای این کلیسا با احتساب فضای سرایداری، اتاق ها و سایر تأسیسات 160 متر مربع است . مصالح به کار رفته در بنا آجر و دارای مختصر تزیینات و آجرکاری است . نمای خارجی ضلع غربی کلیسا دارای سه طاق نما است . در طاق نمای میانی ، ورودی کلیسا قرار دارد و در طاق نماهای طرفین دو پنجره دیده می شود . این در و پنجره ها با قالب های آجری که در بالا به قوسی زیبا ختم می شوند، تزیین شده اند . تزیین نمای خارجی اضلاع شمالی وجنوبی کلیسای نیز طاق نما و پنجره های قوس داراست. با این تفاوت که در ضلع جنوبی پنجره ها مسدود شده و از آن ها به عنوان طاقچه استفاده می کنند . نمای اصلی کلیسا با سنتوری که در وسط یک نورگیر به شکل صلیب تعبیه شده، تزیین شده است . بام بنا شیروانی و سقف آن از داخل با چوب کار شده است .
کلیسای پنطی کاستی : این کلیسا در سال 1955 م به دستور کشیش "تور ما ناصری" بنا شد . وجه تسمیه این کلیسا به این گونه است : پنطی کاست عبدی از اعیاد یهود و به زبان عبری به معانی پنجاهمین است، یعنی پنجاهمین روز از عید که در آن روز روح القدس ظهور می نماید . چون تاریخ اتمام ساخت این کلیسا مصادف این روز است ، لذا نام پنطی کاستی را بر آن نهاده اند . عرصه کلیسا 720 متر مربع و زیر بنای ساختمان اصی آن 170 مترمربع است . در انتهای زمین و در پشت نمازخانه ساختمان دو طبقه سرایداری با زیر بنای 120 مترمربع در هر طبقه قرار دارد . نقشه نمازخانه مستطیل شکل است و در ضلع جنوبی به یک فضای نیم دایره ختم می شود . این فضا محل خواندن خطبه و دعای کشیش است . ورودی کلیسا در ضلع شمالی و دارای طاق رومی است . این طاق بر دو ستون سنگی استوار است . اضلاع شرقی و غربی دارای یک در و چهار پنجره با قوس های هلالی هستند . در نمای خارجی ، از اره ای به ارتفاع حدود نیم متر از سنگ تیشه ای کار شده است . مصالح به کار رفته در بنا آجر قرمز رنگ (بهمنی) و ملات آن از ماسه و سیمان است.
نمازخانه : این بنای قاجاری در محله قدیمی "فیض آباد" شهر کرمانشاه قرار دارد . در ضلع شرقی آن بنای دیگری احداث شده که به عصر پهلوی تعلق دارد و هم اکنون مسکونی است . مساحت طبقه اول ضلع جنوبی که نمازخانه را شامل می شود ، 162 مترمربع و مساحت کل اعیانی حدود 440 متر مربع است . این بنا در اصل کلیسای کوچکی بود که از آن با نام نمازخانه مسیحیان یاد می شود . این نمازخانه در دوره های بعد به خانه مسکونی تبدیل شد ؛ از این رو معماری آن با خانه های مسکونی هم عصر خویش متفاوت است . تالار نمازخانه در ضلع جنوبی قرار دارد . در حال حاضر این فضا با احداث دیوارهایی به سه قسمت تفکیک شده است . در انتهای تالار سکویی دیده می شود که محل موعظه و انجام مراسم مذهبی توسط کشیش بوده است . تالار با ایوانی ستون دار به حیاط مشرف است. ستون ها با سر ستون های گلدانی تزیین شده اند.
آتشکده چهارقاپی : چهار قاپو یا چهار قاپی به معنی چهار در ، از جمله آتشکده های زمان ساسانی در شهر مرزی قصرشیرین است . این آتشکده از نوع آتشکده هایی است که دارای دالان طواف بوده است . این آتشکده عبارت است از اتاقی مربع شکل به ابعاد 25 * 25 متر که دارای سقفی گنبدی شکل به قطر 16 متر بوده ولی متأسفانه اکنون اثری از آن باقی نمانده است و تنها بقایای گوشواره ها در چهار گوشه آن دیده می شود . این اتاق مربع شکل دارای چهار درگاه ورودی است که به رواق اطراف فضای مرکزی منتهی می شوند. در اطراف این بنا مجموعه اتاق ها و فضاهایی وجود دارد که بخش هایی از آنها در نتیجه کاوش های باستان شناسی سال های اخیر شناسایی شده است . اگرچه اکثر باستان شناسان این بنا را آتشکده ای از زمان خسرو پرویز پادشاه ساسانی می دانند ولی برخی نیز آن را کاخی از همان زمان می دانند
|
| تکایا و حسینیه ها |
![]( "Minimize") |
 |
|
|
تکیه معاون الملک : تکیه معاون الملک یکی از بناهای به جای مانده از دور قاجاریه در شهر کرمانشاه است . کاشی های منحصر به فرد آن، این بنا را از دیگر تکایای شهر متمایز می کند . این بنا در بافت قدیم شهر ، در محله آبشوران قدیم و در خیابان شهید حداد عادل قرار دارد . این تکیه به دستور حسن خان معروف به معاون الملک ساخته شد . این بنا از سه قسمت حسینیه ، زینبیه و عباسیه تشکیل شده است.
حسینیه : مجموعه بنا حدود شش متر از سطح خیابان پایین تر است و برای ورود به حسینیه باید از 17 پله بزرگ عبور کرد . در کنار این پله ها ، سقاخانه کوچکی وجود دارد که با کاشی هایی با شمایل منسوب به حضرت ابوالفضل (ع) تزیین شده است . در این تصویر حضرت ابوالفضل (ع) سوار بر اسب است و شمشیر به کمر و پرچم در دست دارد . روی پرچم «نصر من الله و فتحاً قریب» نوشته شده است . جلوی پای سوار نیز تصویر کودک خردسالی دیده می شود . مردم محل سوار را به حضرت ابوالفضل (ع) و تصویر کودک را به حضرت سکینه (س) نسبت می دهند که از عموی خود – عباس – طلب آب کرده است . مردم این مکان را محترم می شمارند و در آن جا شمع روشن کرده و طلب حاجت می کنند . سراسر نمای مدخل و سردر ورودی بنا نیز با کاشی های نفیس تزین شده است . حسینیه صحن کوچکی است و در اطراف آن حجره های دو طبقه و طاق نماهای متعددی دیده می شود که تمام دیوارهای آن با کاشی کاری زیبا تزیین شده است . داخل طاق نماهای این بخش با مجالس کاشی کاری شده پوشیده است و این مجالس ، صحنه هایی از عزاداری شامل سینه زنی ، قمه زنی و همچنین تصاویری از خلفا سلاطین ایران و بارگاه حضرت سلیمان را نشان می دهد . علاوه بر کاشی های با نقوش انسانی، کاشی هایی نیز با نقوش هندسی زیبا به چشم می خورد . در ذیل تصویر مجلس روضه خوانی مرحوم «اشرف الواعظین»، در دیوار جنوبی حسینیه ، اشعاری در توصیف بنا و تاریخ خاتمه کاشی کاری آن دیده می شود . اشعار سروده «واله» شاعر کرمانشاهی است و دو بیت ماده تاریخ آن چنین است:
این عزاخانه چو از حسن عمل گشت تمام
سال تاریخش واله زلب بانی خواست
گفت با نیش معاون پی تاریخ بگو
به هنگام مرمت حسینیه ، آثاری از آیینه کاری و گچبری بر دیوارهای آن ظاهر شد . ظاهراً بنای اولیه با گچ بری و آیینه کاری تزیین شده بود .
زینبیه : بخش میانی یا زینبیه صحن مسقفی است که اطراف آن به وسیله حجره های متعددی احاطه شده است . غرفه های طبقه فوقانی، محل استقرار زنان شرکت کننده در مراسم سوگواری بود . سقف بنا به صورت گنبدی دو پوش است . گنبد زیرین به صورت عرق چین و نمای گنبد فوقانی فلزی است . تمام دیوارها و حجره های اطراف با کاشی های زیبا شامل 18 مجلس از صحنه های غم انگیز کربلا نظری آمدن زعفر جنی به خدمت امام حسین(ع) ، رزم حضرت علی اکبر(ع) ، رزم حضرت قاسم(ع) ، رزم حضرت ابوالفضل(ع) ، صحنه هایی از قیام توابین ، به خاک سپاری شهدای کربلا توسط قبیله بنی اسد ، صحنه ورود اهل بیت به مدینه ، مجلس مختار و بردن اهل بیت(ع) و امام سجاد(ع) به خرابه های شام و مجلس یزید است . در بالای قسمت دیواره گنبد ، هشت مجلس کاشی کاری شده وجود دارد . این تصاویر عبارتند از : صحنه عروج پیامبر(ص) و دیدن حضرت علی(ع) در معراج ، ضمانت حضرت رضا(ع) از آهو ، قربانی کردن حضرت اسماعیل (ع) توسط حضرت ابراهیم(ع) ، نبرد حضرت علی (ع) با سردار خیبریان ، باطل کردن جادوی جادوگران فرعون توسط حضرت موسی(ع) و مکتب خانه فرزندش حضرت علی(ع) . در حاشیه پایین آن نیز اشکال متعددی از سلاطین و پادشاهان اساطیری و تاریخی دیده می شود . همچنین در اطراف بنا مرثیه های متعددی از محتشم کاشانی به چشم می خورد . خطاط خطوط و اشعار سقف دیوارهای زینبیه و حسنیهف «میرزا حسن خان» خطاط کرمانشاهی بوده است . قبر مرحوم معاون الملک- بانی تکیه - که در سال 1327 ش درگذشت ، در اتاق کوچکی در جنوب شرقی زینبیه قرار دارد .
عباسیه : بنای عباسیه صحن وسیعی است که در قسمت شرقی آنیک بنای دو طبقه و در قسمت جنوبی آن، ایوانی با دو ستون آجری ساخته شده است . دیوارهای عباسیه نیز با کاشی های رنگارنگی با مجالسی از ورود حضرت یوسف به کنعان ، بارگاه حضرت سلیمان و تصاویری از آستان مقدس حضرت علی(ع) و امام حسین(ع) تزیین شده است . در این صحن نیز ، تصاویری از شخصیت های مذهبی ، سیاسی و چهره هایی از رجال دوره قاجار کرمانشاه از جمله حسن خان معاون الملک و آیت الله سید حسین حایری طباطبایی بر روی کاشی ها دیده می شود .
تکیه بیگلربیگی : این بنا در محله قدیمی فیض آباد شهر کرمانشاه قرار دارد . این تکیه که در دوره قاجاریه توسط عبدالله خان ملقب به «بیگلربیگی» ساخته شد ، از لحاظ آیینه کاری در میان تکایای کرمانشاه بی نظیر است . در سمت غربی حیاط ، تالار آیینه کاری بزرگی وجود دارد که به حسینیه معروف است . این تالار با تزیینات عالی و کتیبه های متعددی از دوران سلطنت مظفر الدین شاه ، تزیین شده است . در دو سوی دیگر ، اتاق وسیع میهمان خانه بیگلربیگی قرار دارد .
حسینیه امام جمعه : این بنا در محله سبزه میدان شهر کرمانشاه قرار دارد . حسینیه امام جمعه از دو بخش تشکیل شده است : بخش اول شامل دو اتاق، شاه نشین ها و گنبد خانه است و در روزگار «آقا عبدالله» فقیه معروف و نواده «آقا محمد علی» بنا شد . بخش دوم که جدیدتر است ، صحن سرپوشیده ای است و در سال 1324 ه.ق توسط «آقا اسدالله امام جمعه» فرزند آقا عبدالله بنا شد . در این حسینه حوض سنگی منقشی وجود دارد
|
|
|
منبع- سایت میراث فرهنگی کرمانشاه
|
|
