اشنای با گیاهان ومیوه ها(قسمت اول)
فندق
فَندُق با نام علمی Corylus avellana درختچهای است به ارتفاع تقریباً دو مترکه ارتفاع آن در نواحی مساعد تا ارتفاع ۶ متر نیز میرسد. درخت فندق بومی اروپا و آسیای صغیر است. برگهای درخت فندق پهن و نوکتیز با دو ردیف دندانه، بهرنگ سبز و یا دمبرگی بطول تقریباً یک سانتیمتر میباشد. فندق دارای دو نوع گل نر و مادهاست که بصورت سنبله آویخته در پاییز ظاهر میشود. فندق گرد ۲/۵-۱/۵ سانتیمتر است. دارای پوششی سبز رنگ بوده که پس از خشک شدن تدریجاً از آن جدا میگردد.
[ویرایش] ریشه واژه
واژه فندق ریشه و بنیاد ترکی داشته و از ترکی به زبانهای فارسی، عربی، هندی و اردو داخل شده است.
[ویرایش] ترکیبات شیمیایی
مغز فندق که یکی از خشکبارها است در حدود ۶۰ درصد روغن دارد که بهرنگ زرد روشن بوده و دارای طعمی ملایم و بوی مطبوعی میباشد. این روغن به مصرف تغذیه، عطرسازی و نقاشی میرسد. مغز فندق دارای مقدر زیادیفسفر نیز میباشد.این دانه، سرشار از آهن است و می تواند برای درمان کم خونی های ناشی از کمبود آهن به کار رود.[۱]
[ویرایش] نام های علمی درخت فندق
- تیره: Corylaceae
- نام لاتین: Corylusavellana
- نام انگلیسی: Filber tree –Hazelnut tree –cobnut
- نام فارسی: فندق – گلوز – گلاغوزه
- نام عربی: بندق – جلوز – مچجرالبندق
[ویرایش] درباره گیاه
درختچهای به ارتفاع یک و نیم متر که در اماکن مساعد به ارتفاع ۶ تا ۷ متر (گاهی بیشتر) در میآید و به سهولت جنگلی انبوه به وجود میآورد. برگهایی پهن و نوکتیز با دو ردیف دندانه، به رنگ سبز و گلهایی بر دو نوع نر و ماده دارد. نوع نر این گلها دارای ۳ تا ۸ پرچم است و مجموعه آن به صورت سنبلههای آویخته در پاییز ظاهر میشود. میوه آن که فندق نامیده میشود، در حالت تازه از پوشش سبز رنگی پوشیده شدهاست ولی تدریجاً پس از خشک شدن از آن جدا میشود. گونه Cavellane به عنوان فندق اروپایی شناخته شده و به صورت تجاری کاشته میشود. در اثر دورگهگیری این گونه و سایر گونههای موجود در این جنس، تنوع زیادی در ارقام فندق ایجاد شدهاست.
[ویرایش] انواع فندق
۱.بارسلونا ۲.باتلر ۳.انیس ۴.ایستاریکی ۵.نورتامتون ۶.آنا ۷.سلف هاسگر(پوست آزاد) ۸.رقم اسکینر ۹.توند اجنیتل
[ویرایش] نیاز اکولوژیکی
درختان فندق به زمستانِ نسبتاً سرد و تابستان خنک نیاز دارند. برای رشد و تکامل میوه تابستان خنک و طولانی از تابستان گرم و طولانی مناسبتر است. درختان فندق برای رفع نیاز سرمایی باید مدت نسبتاً طولانی در معرض سرمای متوسط قرار گیرند. در مناطق مرطوب درختها نسبت به عوامل بیماریزا حساس هستند. درختان فندق مقاوم به سرما هستند. شاتونها و گلهای ماده فندق در مقایسه با گلهای باز شده مقاومت بیشتری نسبت به سرما دارند. در صورتیکه گلهای ماده باز شده باشند، دمای ۵/۹- درجه سانتیگرادبه آنها صدمه میزند بین حداقل و حداکثر دمای هوا با تاریخهای گلدهی گل آذین نر و ماده رابطه مستقیمی وجود دارد افزایش مجموع درجه حرارتهای موثر ظهور کلاله را در ارقام زودرس به تأخیر میاندازد. مقاومت بافتها نسبت به سرما تعیین شدهاست که از حساس تا مقاوم عبارتند از: استوانه مرکزی، آوندهای چوب، کامبیوم و پوست. در اواسط زمستان مقاومت جوانههای رویشی نسبت به سرما بیشتر از گلهای مادهاست. همچنین مقاومت اکثر گلهای ماده در دی ماه بیشتر از گلهای نر است. از کاشت فندق در مناطق پست که هوای سرد در آنجا باقی میماند باید خودداری کرد و همینطور بادهای خشک نیز نباید در آن منطقه وجود داشته باشد مناطقی که دارای بارندگی متوسطی بوده و توزیع بارندگی نیز در طول فصل مناسب است برای کاشت موفقیتآمیز فندق خیلی مناسب هستند. خاکهای خنثی تا کمی اسیدی با ۶ pH برای کاشت فندق مناسب است.
[ویرایش] آمادهسازی خاک
نوع خاک مناسب برای کاشت فندق در مناطق مختلف متغیر است ولی بهطور کلی خاک باید عمیق، حاصلخیز و دارای زهکشی خوبی باشد. در خاکهای عمیق مقدار زیادی آب و مواد غذایی ذخیره میشود که در طی فصول خشک مورد استفاده قرار میگیرد. ریشههای درخت فندق تا عمق ۵/۲ تا ۴ متر بهسرعت رشد میکند. عوامل نامساعدی مثل وجود لایه غیرقابل نفوذ، بالا بودن سطح آب زیرزمینی، وجود سنگ و شن و عدم وجود تهویه در خاک، رشد ریشهها را محدود میکند. خاک باید تا عمق ۴ متر دارای تهویه خیلی باشد. درختان فندق در مقایسه با درختان گردو تحمل بیشتری نسبت به خاکهای فشرده دارند. ازدیاد فندق از دیاد به دو رویش از دیاد به وسیله بذر و از دیاد رویشی انجام میگیرد. در ازدیاد به وسیله بذر با کاشت فندق بلافاصله پس از برداشت همراه با پریکارپ به مقدار زیادی جوانهزنی را کاهش میدهد. حذف پوسته بذر مثل حذف پریکارپ جوانه زنی را تا ۸۱ درصد افزایش میدهد. خواب بذر با یک دوره استراتیفیکاسیون به مدت ۶ ماه برطرف میشود. در صورتیکه فندق دیر برداشت شود (آخر شهریور) پریکارپ میوهها سخت میشود در اینصورت ابتدا یک دوره استراتیفیکاسیون گرم در ۲۰ درجه سانتیگراد ضروریاست و بهدنبال آن بذور فندق باید در معرض یک دوره سرما (۴ درجه سانتی گراد) قرار گیرند. در میوههایی که زود برداشت میشوند (آخر مرداد)آندوسپرم و جنین اغلب به اندازه کافی رشد نمیکند و جوانهزنی این قبیل بذور بهخوبی صورت نمیگیرد. برای از بین بردن خواب بذور فندق اگر آنها را به مدت ۶ هفته در معرض سرمای ۵ درجه سانتیگراد قرار داده و سپس به ۲۰ درجه سانتیگراد منتقل شوند، اسید جیبرلیک در بذر تجمع یافته و موجب جوانهزنی میشود.
-
در ازدیاد رویشی روشهای مختلفی وجود دارد که عبارتند از:
- ازدیاد بوسیله قلمه
- ازدیاد بوسیله خوابانیدن
- ازدیاد بوسیله پیوند
- ازدیاد بوسیله ریزازدیادی
[ویرایش] تاریخ و فواصل کاشت
زمینهای شیبدار قبل از کاشت باید تراسبندی شوند تا بتوان درختان فندق را با فواصل مناسب در آنها کاشت این عمل استفاده از کودهای شیمیایی، دامی و نیز آبیاری را تسهیل میکند. در هنگام کاشت باید دقت شود داخل چالهها عاری از سنگ باشد زیرا وجود سنگ ریشهها را محدود میکند. کاشت فندق در اواخر زمستان یا در بهار صورت میگیرد. در هنگام کاشت پس از حفر گودالها در ته هر گودال مقداری خاک را به صورت کپه ریخته و ریشه نهال را در روی آن قرار میدهند سپس بقیه گودال را با خاک رویی پر کرده و آنرا سفت میکنند. اطراف نهال را با خاک اره یا خاک سست پوشانده و آنرا آبیاری میکنند. برای کاهش تعداد پا جوشها و حذف آسانتر آنها نهالها را از ارتفاع ۵۰ تا ۷۵ سانتیمتری سربرداری میکنند و تنه نهالها را به منظور جلوگیری از آفتاب سوختگی با یک ماده سفید رنگآمیزی کرده و یا با کاغذ سفید آنرا میپوشانند.
[ویرایش] کاشت
در صورتیکه فندق بهصورت بوتهای یا پرچین پرورش داده نشود، فاصله کاشت ۶ متر است. عملکرد فندق در حالت درخت بیشتر از حالت بوتهای است. در حالت بوتهای قسمت مرکزی ضعیف مانده و یا در اثر سایه قسمتهای بیرونی از بین میرود. فاصله کاشت بسته به اینکه در بین درختان فندق چیز دیگری هم کاشته شود متفاوت است.
[ویرایش] داشت
مراقبت از درختان فندق از جنبههای مختلفی صورت میگیرد. که بهقرار زیر است:
- هرس: در درختان بارده شاخههای جانبی که بر روی شاخههای اصلی قرار دارند هر سال هرس شده مر شاخههای ضعیف حذف میشوند. اگر در هنگام کاشت هرس ریشه صورت گرفته باشد در مراحل بعدی نیاز به هرس کمتر خواهد بود ولی وقتی درختان فندق ۱۲ تا۱۵ ساله شدند، بهتر است مقدار زیادی از شاخههای جانبی هرس شوند تا رشد شاخههای قوی تحریک شود. در این حالت در هر درخت ۸ تا ۱۰ شاخه باقی میگذارند تا میوه بهتر پر شده و محصول افزایش یابد. اضافه کردن کود دامی به مقدار ۳۰ تن در پاییز به همراه ۶۰۰ کیلوگرم در هکتارسوپرفسفات و در بهار ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم سولفات آمونیوم یا ۳۰۰ تا ۴۰۰ کیلوگرم سیانید کلسیم و یا ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار نیترات آمونیوم پیشنهاد میشود.
- مبارزه با آفات: آفات فندقها از قبیل کنه فندق، سرخور طومی فندق، سوسک چوب خوار، کنه مولد کال فندق، سپردار فندق، نماند، پژمردگی باکتریابی، پژمردگی فندق، پوسیدگی قهوهای یا آنتراکوز کپک خاکستری و بیماری ویروس موزائیک میباشد.
- آبیاری: اگر فندق در خاکهای حاصلخیز که ظرفیت نگهداری آب زیادی دارند کاشته شود به آبیاری کمی نیاز خواهد داشت.
- حذف پاجوشها: حذف پاجوشها در اطراف تنه فندق ضروری است به منظور حذف موثر پاجوشها ضروریاست که عمل حذف، ۳ تا ۴ بار در سال و تا چند سال پس از کاشت صورت گیرد. حذف پاجوشهای جدید باید تا حد امکان از نزدیک محل رشد آنها صورت گیرد. مبارزه با علفهای هرز که توسط علفکشهای شیمیایی صورت میگیرد.
- گلدهی: گلدهی فندق ۳ تا ۴ سال پس از کاشت صورت میگیرد، ولی معمولاً باردهی از سال ۵ یا ۶ شروع میشود مدت باردهی ۱۰ تا ۲۰ سال است. شاخههایی که طول آنها ۱۶ تا ۲۵ سانتیمتر است بیشترین ظرفیت باردهی را دارند. تمام گونههای جنس Corylus یک پایه بوده، گلهای یک جنسی تولید میکنند و گردهافشانی آنها توسط باد صورت میگیرد. دوره گلدهی فندق در شرایط طبیعی حدود ۳ ماه طول میکشد که با گردهافشانی ارقام زودرس شروع شده و با مرحله اوج گلدهی در ارقام دیررس تمام میشود. فندق گیاهی خود ناسازگار است، لذا برای انجام گردهافشانی مطلوب، باید ارقام مختلف با هم کاشته شود. کاشت ۱۲ درصد درختان گردهافشان در شرایط مساعد برای گرده افشانی رقم اصلی کافیاست.
[ویرایش] برداشت
میوههای فندق پس از رسیدن بر روی زمین میریزند. میوههایی که به روی زمین میریزند، در اثر رطوبت خاک تغییر رنگ میدهند از این رو برای جلوگیری از آن باید در اولین فرصت پوست میوهها جدا شود. میوهها در طول فصل باید ۲ تا ۳ بار جمعآوری شوند. عملکرد درختان فندق بسته به سن و قدمت درخت فاصله کاشت، عملیات آمادهسازی خاک و عوامل دیگر متفاوتاست. اگر یک هکتار باغ ۲۲۰۰ کیلوگرم محصول تولید کند محصول خوبی داشتهاست عملکرد درختان بارده، از سالی به سال بعد دچار نوسان میگردد.
[ویرایش] مراکز تولید
مهمترین مناطق تولید فندق در ایران ناحیه اشکور(سفلی و علیا)، بویژه روستاهای کاکرود، کیارمش، زیازو... است.این منطقه بیش از ۶۰ درصد تولید فندق ایران را تحت پوشش دارد.برخی دیگر از مناطق تولید فندق ایران می توان به استان قزوین اشاره کرد.
اشنای با گیاهان ومیوه ها- طالبی
یونجه
یونجه(ترکی) یا اسپست (medicago sativa به معنی علف مادها) اولین بار توسط مادها برای تامین غذای اسب هایشان اهلی گردید. یونجه اصولا مبدا کویری دارد ودر حال حاضر در تمام مناطق معتدل و شبه قاره کشت میگردد.
طبقه بندی علمی یونجه [ویرایش]
Kingdom: Plantae
Division: Magnoliophyta
Class: Magnoliopsida
Order: Fabales
Family: Fabaceae
Subfamily: Faboideae
Tribe: Trifolieae
Genus: Medicago
Species: M. sativa
ریختشناسی [ویرایش]
یونجه گیاهی است علفی و چند ساله که ارتفاع آن تا یک متر میرسد برگهای آن دارای سه برگچه میباشد برگچههای نوک تیز، سبز رنگ و بیضی شکل است. گلهای یونجه بشکل سبز و برنگ بنفش تیره یا آبی روشن است میوه یونجه مانند صدف بوده و دانه داخل میوه مانند لوبیا ولی کوچکتر از آنزمی باشد.
گونهها [ویرایش]
- یونجههای ایرانی عبارتاند از: همدانی، بمی، یزدی، قره یونجه، بغدادی، مهاجرانی، قره یونجه خورونده، هراتی، افغانی، فامنین و ……
- یونجه خارجی موآپا – سونورا – سی ریور –سکوئل – ماسیرسا- رنجر- کانادایی- هاردیگان- ترکستانی و………
کشاورزی یونجه [ویرایش]
در مناطقی که دارای زمستانها معتدل هستند بهتر است بونجه را بهتر است در پاییز به اندلزه کافی زود کاشت. تا قبل از اینکه سرما رشد آن را متوقف کندگیاه بتواند مستقر شود. و در مناطقی که دارای زمستانها سرد هستندگیاه باید در بهار کشت شود وکشت آن باید زود انجام شود تا قبل از شروع گرما تابستانه گیاه مستقر شود. کاشت یونجه با بذر کار بر کاشت با دست ترجیح دارد. و فاصله بین ردیفها ۱۴۰-۱۵۰سانتی متر و عمق کاشت ۱-۳ سانتی متر در نظر گرفته شده.
از علفها هرز برای این گیاه سس است که بسیار خطر ناک است و میتواند کل منطقه را آلوده کند و میتوان با نفت یا علف کشها تماسی یا سوزاندن آن را کنترل نمود.
مقدار آب مورد نیاز یونجه در سال تقریباً ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی متر است
تناوب یونجه با گیاهان دیگر [ویرایش]
در تناوب یونجه برای گیاهی که بعد از خودش کاشته میشود بسیار سودمند است.(به علت داشتن ریزوم وفعالیت ریبزوبیوم کننده نیتروژن)البته برای اینکه چنین اتفاقی بیقتد باید زمانی که هنوز عملکرد خوبی دارد باید آن را زیر خاک نمود. اگر در زیر رو نمودن آن تاخیر کنیم یا مورد حمله علفها هرز قرار گیرد دیگر برای گیاه بعدی سودمند نخواهد بود.
علف هرز سس یونجه [ویرایش]
رنگ رشتههای این گیاه سس نارنجی مایل به زرد است. مهمترین میزبان آن یونجهاست. سس نه تنها طعم یونجه را به عنوان علوفه نامطلوب میسازد بلکه آن را تا حدی نیز سمی مینماید. در صورت کنترل ننمودن آن محصولاز نظر کمی و کیفی کاهش یافته و عمر مزرعه کوتاه میشود. میزبانهای دیگر این سس عبارتاند از: چغندرقند. بعضی از سبزیهای جالیز. شبدر قرمز. نخود سفید. سسی که معمولاً به علفهای هرز کنار مزارع و جادهها. به خصوص خارشتر میزند. از این نوع سس است.
روش مبارزه با سس یونجه [ویرایش]
- استفاده از بذر خالص برای کاشت یونجه
- استفاده از کودهای غیر آلوده به سس
- کاشت یونجه در اواخر تابستان یا در پاییز به جای بهار آلودگی اولیه سس را با رسیدن فصل سرما از میان میبرد.
- کاشت با تراکم بالا ایجاد سایه مینماید و از جوانه زدن سس جلوگیری به عمل میآورد.
- در مناطقی که یونجه باید در بهار کاشته شود میتوان از ۱۵-۱۲کیلو گرم در هکتار علف کش دکتال (کلرتال دیمیتل۷۵درصد پودر)قبل از سبز شدن یونجه و علفهای هرز از جمله سس استفاده نمود. در یونجه چند ساله (از سال دوم به بعد)دکتال را میتوان در اواخر زمستان اندکی قبل از رویش بهاره یونجه سمپاشی نمود. هنگام مصرف این علف کش زمین باید از رطوبت کافی برای تاثیر بیشتر سم برخوردار باشد. بنابراین در صورت خشک بودن زمین یک نوبت آبیاری مزرعه توصیه میشود.
- در صورتی که پیشگیریهای فوق انجام نشد و یا به عللی موثر واقع نشد و مزرعه باز هم به سس آلوده گردید لکههای آلوده به سس را میتوان به روشهای زیر از میان برد: پاشیدن محلول۱٪ پاراکوت(یا۳لیتر در هکتار)در منطقه آلوده به سس. سوزانیدن منطقه آلوده توسط شعله افکن و یا وسایل مشابه. پاکسازی مکانیکی منطقه از سس و بیرون بردن انگل به خارج از مزرعه.
- در صورتی که منطقه وسیعب از مزرعه به سس آلوده باشد میتوان توسط علفکش رانداپ(گلیفوزیت۴۱درصد ای سی) به میزان ۷۳۰-۳۶۰سی سی در هکتر زمانی که یونجه ارتفاع ۲۵- ۲۰ سانتی متر داشته باشد سمپاشی نمود. این سمپاشی باید یک با پس از ده روز تکرار شود. در یونجه سال اول سمپاشی باید در زمان ۸ برگی یونجه انجام پذیرد.
- در زمان آلوده بودن یونجه به سس برداشت محصول باید قبل از به بذر رفتن سس صورت پذیرد تا از انتشار بذر ممانعت شود.
- از سال دوم به بعد تاخیر در برداشت یونجه با سایه انداختن روی زمین مانع جوانه زنی بذر سس میشود
- درزمان الوده بودن واز چین دوم میتوان از سم پرسوئیت نیز استفاده نمود.
اثر علف کشها برروی سایر علفهای هرز یونجه [ویرایش]
بررسی و آزمایش اثر چند علفکش بر روی علفهای هرز یونجه در آذربایجانشرقی در دو منطقه محل اجرای طرح (مراغه - بستانآباد)نشان دادهاست کهاستفاده از علفکشهای بنتازون ۳ و ۲/۵ لیتر در هکتار، متری بوزین ۷۰۰-۱۰۰۰ گرم در هکتار نسبت به شاهد بدون وجین اختلاف معنیداری داشته از نظر تاثیر بر روی علفهای هرز پهنبرگ در یک سطح آماری قرار گرفتند. علفکشهای متری بوزین ۱۰۰۰ و ۷۰۰ گرم در هکتار، هالوکسی فوپ اتیل ۲ لیتر در هکتار، فلوآزیفوپ بوتیل ۲ لیتر نسبت به شاهد بدون وجین اختلاف معنیداری داشته و از نظر تاثیر بر روی علفهای هرز باریک برگ در یک سطح واقع شدهاند.
ویژگیهای دارویی [ویرایش]
یونجه از نظر طب قدیم ایران گرم است. البته تاره آن گرم و تر و خشک شده آن گرم و خشک است.
- یونجه از نظر اینکه دارای بسیاری از مواد معدنی میباشد شیره آن برای بچههایی که در حال رشد هستند و اسخوان بندی محکمی ندارند بسیار مفید است. حتی امروزه پودر این گیاه را در داروخانهها میفروشند که آن را میتوان برای بچههای شیر خوار مصرف کرد. برای تهیه شیره یونجه باید مقدر ۳۰۰ گرم یونجه را در یک لیتر آب ریخت و آنرا جوشانید تا مقدر آب آن به نصف تقلیل یابد سپس آنرا صاف کرده و مقدر کمی عسل به آن اضافه کنید که بصورت شربت داراید. مقدر مصرف برای اطفال ۲۰۰ گرم در روز است و برای اطفال شیرخوار حدود ۵۰ گرم یم باشد که میتوان به شیر آنها اضافه نمود. اشخاص بزرگسال هم برای بالا بردن انرژی میتوانند از این شیره استفاده کنند.
- یونجه را بصورت تازه و یا جوانه آنها رابا سالاد میل کنید. جوانه یونجه را بصورت بسته بندی شده میتوانید از سوپر مارکتها خریدری کنید.
- یونجه ملین است.
- یونجه دو برابر اسفناج آهن دارد بنابراین خون ساز است و برای کسانیکه به کم خونی مبتلا هستند مفید است.
- یونجه بعلت درا بودن آهن برای درمان بیماری راشیتیسم بکار میرود.
- عوارض کمبود ویتامین ث با خوردن یونجه از بین میرود.
- یونجه تازه در بسیاری از کشورها مانند چین و روسیه و آمریکا به مقدر زیاد بجای اسفناج مصرف میشود.
- یونجه را در داروخانهها و فروشگاههای گیاهان دارویی و یا برخی از داروخانهها بصورت پودر، کپسول و قرص بفروش میرسانند. مقدرمصرف آن سه قرص در روز است.
*با همه مزایایی که یونجه دارد در خوردن تازه آن نباید زیاده روی کرد زیرا بسیار نفاخ است و حتی حیواناتی که به مقدر زیاد از آن میخورند بعلت گاز زیاد ممکن است تلف شوند.
- ضماد پخته یونجه را اگر روزی چند بار روی اعضایی که رعشه دارند بگذارید آنها را شفا میدهد.
- تخم یونجه قاعده آور است و برای این منظور تخم یونجه را بصورت دم کرده مصرف کنید.
- دم کرده یونجه درمان اسهال است.
- برای نرم کردن سینه و تسکین سرفه روزی ۲-۳ فنجان دم کرده تخم یونجه را مصرف کنید.
- برای درمان رعشه تخم یونجه را در روغن زیتون بریزید و مدت یک هفته جلوی آفتاب بگذارید سپس آنرا صاف کنید و روزی چند قاشق از آنرا بخورید و همچنین روی اعضایی که رعشه دارند بمالید.
- یونجه حاوی مقدرزیادی ویتامین است. کوبیده آن زخم را به سرعت الیتام داده و از خونریزی جلوگیری میکند.
مواد معدنی وپروتینها [ویرایش]
یونجه سرشار از ویتامینهای A،C،E،K و همچنین دارای آمیلاز که آنزیم مخصوص هضم مواد نشاستهای است میباشد.
آنزیمهای بسیاری در یونجه یافت میشود بهعنوان مثال میتوان از امولسین، اینورتاز، و پکتیاز نام برد. یونجه دارای حدود ۲۰٪پروتئین میباشد پروتئینهای موجود در یونجه عبارتاند از:
لیزین، آرژنین، هیستیدین، آدنین، فنیل آلانین، آسپاراژین و سیستین. یونجه دارای اسید فسفریک نیز هست. یونجه همچنین دارای منیزیوم، آهن و مقدر جزئی ارسنیک و سیلیس است. بنابراین یونجه از نظر مواد غذایی بسیار قوی است و غذای خوبی برای انسان و حیوانات